Kent,Ceyhan (Pyramos) Nehri’nin yakınlarında küçük bir ovaya hakim konumdadır.
Kastabala kentinin de yer aldığı,Kilikia bölgesinden elde edilen yüzey buluntuları İ.Ö.2000 ile Roma İmparatorluk-Geç Roma dönemleri arasında farklı dönemlere tarihlenmiş tir.Kentte 2009 yılında ilk kez başlatılan kazı çalışmalarından elde edilen sonuçlar,kentin bugüne kadar bilinen tarihçesini değiştirmiştir.Geç Neolitik-erken Kalkolitik; İ.Ö.5. y.y.; İ.Ö.1 y.y.;İ.S.1. y.y.; İ.S.2. y.y.; İ.S.4-6. y.y. ve İ.S. 13-15. y.y.’a tarihlenen buluntuların varlığı Kastabala ve bölge arkeolojisine dair eksik bilgileri tamamlayıcı bulgular sergilemektedir.
Kentin sınırlarının,güneyde Ceyhan Nehri,kuzeyde Karatepe, batıda Kırmıtlı Kuş Cenneti arasında genişleyen verimli ovayı kapsadığını ortaya koymaktadır.Sur ile çevrili kent merkezindeki yapılar,kale tepesinin hâkim olduğu küçük bir vadinin kuzey,güney ve doğu yamaçlarında tespit edilmiştir. Kayalık doğal yükseltiler kuzeyde yerleşmenin doğal sınırını oluşturmuştur.Kentin kuzeybatısında,kalenin kuzeydoğu eteğinde kayaya açılan geçit,batı ile doğu konut alanlarını birbirine bağlamaktadır.Antik kentin Roma İmparatorluk Dönemi’nde (İ.S. 2. yy.) sur duvarı ile çevrili olmadığı,ilk savunma sisteminin İ.S. 4.y.y.sonlarında inşa edildiği düşünülmektedir.
Şehir plâncılığı açısından sütûnlu cadde yerleşmenin ana aksını belirlemektedir.Duvarlar ve tonozlarla eğimli arazide düz teraslar elde edilmiştir.Yamaca oturtulan ızgara plânlı kentte,merkezi yapılaşma ile kamu yapıları arazinin ortasına yerleştirilmiştir.Tiyatro,hamam,dükkânlar,kuzey ve güney kiliseler bu plâna uygun parsellerde inşa edilmiştir.Ortaçağ Kalesi ise savunmaya elverişli kayalık bir tepe üzerinde yükselmektedir.Mevcut kamu yapılarının ilk yapı evresi, Severuslar dönemine tarihlenmektedir.Antik kentin genişlediği alanı doğu,kuzey ve güneyde çevreleyen engebeli kayalık yamaçlarda çok sayıda mezar mevcuttur...