Antik Kent'in tarihi,ilk Tunç Çağı'nda başlayan büyük bir höyük üzerine kurulmuştur.Antik Sebastapolis Kenti'nin kuruluş tarihi henüz kesin olarak bilinmemektedir.Bazı kaynaklarda M.Ö.1. yüzyılda kurulmuş olduğu kaydedilmektedir.Roma İmparatoru Traianus zamanında (M.S.98-117) Pontus Galaticus‘la,Polemoniacus Eyaletleri'nden ayrılarak Kapadokia Eyaleti'ne dahil edilmiştir.Bu konuya ilişkin kitabe,Kapadokia Valisi Arrian adına şehrin ileri gelenleri ve halkı tarafından dikilmiştir. Sebastapolis kelime olarak Latincedir.(Sebasto;büyük,ulu, azametli,polis;şehir.) “ Büyük azametli şehir “ denmektedir. Bazı kaynaklarda Herakleopolis olarak geçmektedir. Heraklaopolis,Herakles şehri anlamına gelmektedir.Herakles Yunan ve Roma Mitilojisi'nde gücü kuvveti simgeleyen,yarı tanrı bir varlıktır.Bu adı ile de Sebastapolis ile aynı manâyı taşımaktadır.1987 yılında Tokat Müze Müdürlüğü'nce yapılan kurtarma ve sondaj kazıları sonucunda elde edilen verilerle,daha önce ortaya çıkmış bulunan mimari parçalar değerlendirildiğinde kentin,Helenistik,Roma ve Bizans Dönemleri'nde önemli bir yerleşim alanı olduğu anlaşılmaktadır.Comana Pontica’da (Antik Tokat) yapılan yüzey araştırmaları sonucu ele geçen buluntular, Sebastapolis buluntuları ile büyük benzerlikler göstermektedir.Bu da söz konusu iki şehrin arasında,yakın ilişkiler bulunan çağdaş iki yerleşim alanı olduğunu ortaya koymaktadır.
Tokat Müze Müdürlüğü tarafından,1986 yılında sondaj kazılarıyla başlayan çalışmalar,daha sonraki yıllarda kurtarma kazısı şeklinde 1991 yılına kadar devam etmiştir. Yapılan kazılarda;şehir surları,hamam ve tapınağın bir kısmı ortaya çıkarılmıştır.Açığa çıkarılan bölümlerden anlaşılacağı kadarıyla,antik kentin büyük bölümü bugünkü ilçe yerleşiminin altında kalmaktadır.Ayrıca,Sulusaray’ın yaklaşık 3 km. güneyindeki Ilıca Köyü yakınlarındaki Asklepion olması muhtemel,tabanı mozaiklerle kaplı bir yapı açığa çıkarılmıştır.Bu yapının üst kısmındaki yamaçlarda yapılan kaçak kazılar sonrasında,mozaiklerle bezeli evlerin bu alanda bulunduğu düşünülmektedir.Roma Dönemi’nde önemli ticaret yolları üzerinde bulunan Sebastapolis Antik Kenti'nin,çok küçük bir bölümü açığa çıkarılabilmiştir...