Helenistik devirden itibaren iskan görmüş,stratejik mevkide önemli bir askeri merkezdir.Roma,Bizans devirlerinde de önemini koruyan kasabada bugün bir çok kilise bulunmaktadır.Ayakta kalan yapılar Bizans devrine aittir.Bu kiliseler kısmen tahrip olmuşsa da çeşitli freskler halen varlığını sürdürmektedir.Yerleşme vadi tabanında büyük ölçüde dolgu toprağı altında kalmış,yamaçlarda ise daha iyi korunmuştur.Evlerin bir kısmı işlenmemiş kaya parçalarıyla kabaca inşa edilmiştir ve düz çatı ile örtülü tek bir mekândan oluşmaktadır.Bir kısım ev ise moloz taş ile inşa edilmiş olup,tonoz örtülüdür.Her iki tip ev de Aksaray’ın kırsal alanında,bugüne dek aynı şekilde uygulanmıştır.Viranşehir plânlı yol ağı olmayan,savunma amacıyla kurulmuş bir yerleşmedir.Temsili yapı olarak,yalnız kiliseler vardır. Sütûnlu caddeler ve suiletim sistemi ise bulunmamaktadır. Kuzeybatıda ki akrapol ile küçük bir kalenin dışında herhangi bir tahkimat mevcut değildir.Viranşehir,bir Roma dönemi nekropolü içinde gelişmiştir ve bu mezar tümülüslerinin inşaatı,önceleri yeni kurulan kentin sınır bölgelerinde de sürmüştür.Kiliselerin çoğu haç plânlıdır.Bazilika bulunmamaktadır.Tümü,erken Bizans dönemindendir. Tarihlenebilen en geç yapı,yaklaşık olarak M.S.7.y.y.'a aittir. Buna karşılık,çevredeki bazı manastırlar,orta Bizans döneminden kalmadır...